Amerika Japonya’yı Neden ve Nasıl Destekledi: Japonya’nın Kalkınma Serüveni (2)

Bir önceki yazımızda, ABD’nin Japonya’yı nasıl desteklediğini maddeler halinde ele alacağımız söylemiştik. Sırasıyla bu desteklere yer vereceğiz.

Uygun Krediler

II. Dünya Savaşı sonrasında ekonomik zorluklarla boğuşan Japonya’nın yatırım yapabilmesi için yeterli bütçesi yoktu. Bu süreçte ABD devreye girerek Japonya’nın çok uygun koşullarda kredi alabilmesin sağladı.

Öyle ki, yeni bir işbirliği anlaşmasının imzalandığı 1957 yılından sonra Japonya’nın aldığı kredilerin miktarı birkaç yıl içerisinde iki katına çıktı.

Peki bunlar nasıl kredilerdi?

İlk olarak ABD ülke olarak Japonya’ya çok düşük faizli ve geri ödemesi uzun yıllara yayılan kredi imkanları sağladı. Bunun dışında, ABD bankalarının da Japonya’ya imtiyazlı krediler kullandırması sağlandı. ABD ihracat-ithalat bankası da yine bu süreçte Japonya’ya uygun koşullarda kredi sundu.

ABD’nin dışında o yıllarda Japonya’ya en fazla kredi imkanı sağlayan bir kaynak daha vardı: Dünya Bankası. ABD güdümündeki banka, Japonya’nın alt yapı ve sanayi yatırımları için uygun koşularda kaynak sağladı.

Japon Savunma Bütçesi’nin Küçülmesi, Kaynakların Sanayi Üretimine Yönlendirilmesi

Emperyalist Japonya’nın savaş sonrasında tekrar güçlenmesi ve tehdit unsuru olması istenmiyordu. ABD’deki Eisenhower hükümeti bu amaçla Japonya’nın savunma bütçesinin önemli ölçüde kısıtlanmasını sağladılar. Zaten savaştan çıkan Japonya’nın imzaladığın anlaşmalarla askeri güçten önemli ölçüde arındırılmış, sadece ülkeyi savunacak şekilde sınırlı bir güce sahip olması kararlaştırılmıştı.

ABD bu anlaşma ile Japonya’ya savunma garantisi vermiş, bunun karşılığında Japonya önemli ölçüde silahsızlandırılmıştı.

1950'lerin sonuna doğru Japon askeri harcamaları dramatik şekilde düşmeye başladı. 1970'lere varıldığında Japonya’nın askeri harcamaları milli gelirin %1'inden bile aşağıdaydı.

ABD’nin bu süreçte izlediği politika, Japonya’nın ekonomik olarak güçlenmesi, tüm kaynaklarını askeri alanlara değil sivil endüstrilere ve ekonomik kalkınmaya aktarmasıydı.

Bu konuda yapılan bir araştırmaya göre, eğer Japonya savunma harcamalarına eskiden olduğu devam etseydi, 1976 yılında milli geliri %30 daha düşük olacaktı.

Japon Mallarının Yeni Pazarı: ABD

Japonya’nın hızlı kalkınma sürecinde zincirin bir halkası eksikti: hızlanan üretimin satılacağı pazar.

Japon mallarının komünist Rusya ve Çin’e gitmesinin orta ve uzun vadede Japonya’nın ilgili ülkeler ile olan ilişkisini geliştirmesi muhtemeldi.

Diğer taraftan Japon ekonomisinde gittikçe derinleşen bir sıkıntı, çıkmaz başgösteriyordu.

Bazı Amerikan firmalarının muhalefetine rağmen ABD hükümeti Japon mallarına gümrük muafiyeti sunma kararı aldı. 1957'de başlayan bu politikalar neticesinde 1958–1960 yılları arasında Japonya’nın ABD’ye olan ihracatı %150 artış gösterdi.

Kennedy hükümeti de tekstil ürünleri de dahil olmak üzere Japon mallarına uygulanan birçok gümrük vergisini indirdi.

Sonraki yıllarda da bu trend devam etti. 1960'tan başlayarak çok uzun yıllar Japonya’nın yaptığı tüm ihracatın %30'u tek bir ülkeye gidiyordu: Amerika Birleşik Devletleri

Japon Politikasına İnce Ayar

Tüm bu ince dokunuşlardan Japon iç politikası da nasibini aldı.

1955 kurulan Liberal Demokrat Parti (LDP), günümüze kadar Japonya’yı neredeyse tek başına yönetti. Son 70 yıla baktığımızda, Liberal Demokrat Parti 5 yıl hariç (1992–93 ve 2009–2012 istisna yıllar) tek başına ülkede söz sahibiydi. Bu uzun dönemde, özellikle 1960'lı yıllarda Japon siyasetine Amerikan eli de değdi.

Ülkedeki istikrarı sağlamak amacıyla komünist bloğa karşı Batı bloğuna yakın olan LDP ABD tarafından gizli bir şekilde desteklendi.

Son yıllarda ortaya çıkan dokümanlar, CIA’nın Japonya’daki Liberal Demokrat Parti’li politikacılara milyonlarca dolar ödeme yaptığını kanıtladı.

Tabii ki ülkede 70 yıl süre gelen politik istikrar da ekonomik kalkınma sürecine destek oldu.

1971'lere gelindiğinde yeni seçilen ABD başkanı bu desteklerin ABD ekonomisini zora soktuğunu dile getirerek artık Japonya’ya sunulan desteği makul seviyelere çekme kararını açıkladı. Gümrük muafiyetleri gibi destekler geri çekildi.

Japonya’nın 1972 den başlayarak yıllık ekonomik büyümesi%10'lardan %3 lere gerileyecekti. Tabiki 1973 petrol krizinin de bunda etkisi vardı.

Bunların dışında ABD’nin sunduğu birçok destek de Japonya’nın kalkınmasına önemli katkılar sağladı:

Teknoloji transferi, korumacılık politikalarına göz yumulması, Kalite Yönetimi gibi bilgi transferi

Bunlara da bir başka yazımızda değineceğiz.