Kalkınma Yardımları ve Afrika

Afrika ile ilk ünsiyetim Kaddafi’nin dâveti üzerine olmuştu. Kaddafi, düzenlediği bir etkinlik için tüm ülkelerden temsilci istemiş, ben de hasbel kader Avusturya’yı temsilen buluşmaya katılmıştım. Sürekli karar değiştiren Kaddafi’yi Libya’da değil Moritanya’da bulabilmiştik. Fakat etkinliğin başlama saati gelip geçmesine rağmen kendisinden bir haber yoktu. Bu organizasyon bozukluğunu protesto edip konferans mekanından ayrılmıştım. Ben ayrıldıktan hemen sonra gelen Kaddafi ile karşılaşamadan döndüğüm bu geziden bende bıraktığı izlenim, Afrika kıtasındaki dönüşümün hiçte kolay olmayacağı yönündeydi. Daha sonraki birkaç ziyaretimde de bu görüşümü doğrulayan manzaralar ile karşılaştım.

Temmuz sonunda Afrika Vakfı tarafından düzenlenen Afrika’ya Yönelik Kalkınma Yardımları ve İnsani Yardımlar Çalıştayı’nın amacı da, Afrika kıtasının kalkınma serüvenini irdelemek ve Türkiye’nin çabalarını farklı yönlerden analiz etmekti. “Küresel Kalkınma Politikaları ve Afrika” başlıklı sunum ile iştirak ettiğim çalıştayda Afrika’daki mevcut duruma ve kalkınma politikalarındaki yenilikçi yaklaşımlara değindim.

Afrika hakkındaki mevcut bilgi ve inanışlarımızın doğruluğunu test etmek amacıyla katılımcılara yönelik yaptığım 12 soruluk anketin doğru cevap ortalaması 4–5 civarındaydı. Bu da bize, Afrika konusunda politika geliştirmeden evvel bilgi dağarcığımızı güncellememiz gerektiğini gösterdi.

Afrika özelinde yapılan bu ve benzeri çalıştaylar, ilgili kurumların ve bireylerin bir araya gelmesini, fikir alışverişinde bulunmasını ve daha sağlıklı politikalar geliştirilmesini sağlaması açısından oldukça önemli.

700 milyonluk genç nüfusu, yer altı ve yer üstü kaynakları, verimli tarım arazileri, artan tüketimi ve küresel ekonomik sisteme kısmen adapte olmuş ekonomisi ile Afrika kıtası her alanda büyük bir potansiyel barındırıyor. Türkiye, Afrika’ya “ilgi” duyan ülkeler ile karşılaştırıldığında, hem coğrafi hem de tarih/kültür açısından bölgeye daha yakın. Bu açıdan Afrika kıtasındaki gelişmeleri takip etmek, siyasi/kültürel/ekonomik işbirliği arayışına girmek önem arzediyor.

2050’de 1.7 milyara ulaşacak Afrika nüfusun büyük bir çoğunluğunu gençlerin oluşturması ve kıta tüketiminin 6.7 trilyon dolara ulaşması bekleniyor (OECD, 2019) (Signé, 2018).

Afrika merkezli kalkınma politikalarının temel amacı; insan onuruna saygılı, kapsayıcı, sürdürülebilir, çevreye saygılı insani ve sosyal kalkınmayı sağlamak. Hem Afrika kıtasındaki büyük potansiyeli harekete geçirmek, insani ve sosyal kalkınmayı hızlandırmak hem de karşılıklı fayda sağlayabilecek işbirlikleri geliştirmek amacıyla birçok ülke, Afrika’ya yönelik işbirliği ve diyalog zemini oluşturmaya gayret ediyor, bu amaca matuf olarak da kalkınma işbirliği veya insani yardım temelli çalışmalar yapıyor.

Örneğin Kore devleti tarafından başlatılan Afrika-Kore diyaloğu, Afrika kalkınmasının önemli ayaklarından birisinin girişimcilik olduğuna vurgu yapıyor. Kore-Afrika diyaloğunun ana ayaklarından birisini, her yıl düzenlenen Afrikalı gençler ile Koreli gençlerin bir araya gelip iş fikirleri geliştirebilecekleri Kore-Afrika gençlik platformları oluşturuyor.

Benzer kalkınma ve işbirliği diyalog girişimlerinde bulunan diğer ülkeler arasında ABD, Rusya, Çin, Brezilya, AB sayılabilir.

Bununla birlikte, küresel kalkınma politikalarına getirilen birçok eleştiri var. Kıtaya yönelik yapılan kalkınma yardımlarının orta ve uzun vadede ülkeleri yardımlara bağımlı hale getirdiği (Kwemo, 2017), sömürgecilik emelleri için kullanıldığı (Maskan, 2019), beklenen ekonomik kalkınmayı sağlamadığı (Riddell, 2008), hatta ekonomik kalkınmayı sekteye uğrattığı (Moyo, 2009) bu eleştirilerden bazıları.

Son 60 yılda Afrika kıtasına yapılan yardımların 1 trilyon doları aştığı dile getiriliyor. Afrika’ya yapılan yıllık 50 milyar dolarlık yardıma karşın kıtadaki yolsuzlukların yıllık faturasının 150 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. (TRTWorld, 2018).

Yarım yüzyılı aşan insani ve kalkınma yardımlarının beklenen etkiyi yaratmada sınırlı kaldığı da bir diğer gerçek.

Yaptığım sunumda genel olarak Afrika eksenli küresel kalkınma politikaları konusuna ışık tutması amacıyla 4 hususa değindim:

1- Veri: Neyi ne kadar doğru biliyoruz? Veri Odaklı Kalkınma Politikası

2- Tasarım: Sürdürülebilirlik ve yerellik ışığında “mühendis” iktisatçı veya kalkınma mühendisliği yaklaşımı

3- İnovasyon: Küresel Kalkınma Politikalarında İnovasyon

4- Trendler: Kalkınma politikası trendleri

Bu 4 hususun ayrıntılarını bir sonraki yazımda ele alacağım.

Kaynakça

Blimpo, M. P., & Cosgrove-Davies, M. (2019). Electricity access in Sub-Saharan Africa: Uptake, reliability, and complementary factors for economic impact. The World Bank.

Kwemo, A. B. (2017, April 20). Making Africa Great Again: Reducing aid dependency. Brookings. https://www.brookings.edu/blog/africa-in-focus/2017/04/20/making-africa-great-again-reducing-aid-dependency/

Maskan, A. (2019). Afrika’da Kalkınma Yardımları Stratejileri | Stratejik Düşünce Enstitüsü. https://www.sde.org.tr/ali-maskan/genel/afrikada-kalkinma-yardimlari-stratejileri-kose-yazisi-10132

Moyo, D. (2009). Why Foreign Aid Is Hurting Africa — WSJ. https://www.wsj.com/articles/SB123758895999200083

OECD, L. (2019). OECD iLibrary | Africa’s Development Dynamics 2019: Achieving Productive Transformation. https://www.oecd-ilibrary.org/development/africa-s-development-dynamics-2019_c1cd7de0-en

Riddell, R. C. (2008). Does foreign aid really work? Oxford University Press.

Rosling, H. (2019). Factfulness. Flammarion.

Roth, A. E. (2002). The economist as engineer: Game theory, experimentation, and computation as tools for design economics. Econometrica, 70(4), 1341–1378.

Signé, L. (2018, December 14). Korea-Africa relations hold enormous trade, development, and investment potential. Brookings. https://www.brookings.edu/opinions/korea-africa-relations-hold-enormous-trade-development-and-investment-potential/

TRTWorld. (2018). Is the African Union doing enough to tackle corruption and violence? Is the African Union Doing Enough to Tackle Corruption and Violence? https://www.trtworld.com/africa/is-the-african-union-doing-enough-to-tackle-corruption-and-violence-21693

UNESCO. (2018). Global Education Monitoring Report. https://en.unesco.org/gem-report/sites/gem-report/files/regional_overview_SSA_en.pdf